Atatürk ve Yalova
Yalova’yı ilk ziyareti:
Atatürk Yalova’yı ilk kez 19 Ağustos 1929 Pazartesi günü saat 16:00′da ziyaret etti ve halkın yoğun ilgisi ile karşılaştı. Kaplıcaları gezdi ve buranın iyileştirilmesi ile ilgili talimatlarlar verdi. Baltacı çiftliğine giderek buradaki göçmenlerin durumu ile ilgilendi. 20 Ağustos 1929′da tekrar Yalova’yı ziyaret eden Atatürk, 21 Ağustos’ta Yalova üzerinden Bursa’ya gitti.
29 Ağustos Cumartesi günü, Başbakan İsmet İnönü ile tekrar Yalova’ya geldi. Bundan sonra Yalova, artık Atatürk’ün yazlık çalışmalarını yaptığı, dinlendiği ve önemli kararlar aldığı bir yer oldu.
Yalova’yı tekrar yapılandırdı:
Atatürk Yalova’yı keşfinden hemen sonra (5 gün), yaklaşık 400 kadar sanatkarı (Demirci, Elektrikçi, marangoz, duvarcı) Yalova’ya getirtir ve şehrin ihyası için seferber eder. Termal Kurşunlu Banyo’nun onarımını yaptırır. Yalova Termal yolu düzeltilir, Samanlı ve Yalova dereleri temizlettirilir. Yalova’nın ilk imar planı Atatürk’ün direktifiyle yapılır.
Bundan sonraki dönemlerde toplam olarak Yalova’yı 13 kez günü birlik ziyaret etti. Kalıcı olarak toplam 27 kez gelişinde ise 311 gün 273 gece Yalova’da kalmıştır.
Yalova’yı çok severdi:
Ankara’dan İstanbul’a trenle giderken, yetkilileri yolda kabul edip Yalova‘da yapılan çalışmalarla ilgili bilgi alırdı.
Devletin en önemli kararlarını Yalova’da alırdı:
Yalova Atatürk’ün yakın ilgisi ile hızla gelişirken, bir yandan da Atatürk, yerli-yabancı devlet adamlarını ve konuklarını Yalova’da ağırlar, devletin en önemli bir çok kararlarını da burada alırdı. Çok önem verdiği toplantılara Yalova’da hazırlandı. Atatürk’ün çalışma mekanlarını anlatırken, kent olarak İstanbul dışında en çok bahsettiği yer Yalova idi.
Yalova’yı nahiyelikten kaza yaptı ve İstanbul’ a bağladı:
Atatürk Yalova’ya gelişinden kısa bir süre sonra Yalova nahiyelikten kaza statüsüne kavuşur. Daha sonra bütçe imkanları çok daha iyi olan İstanbul’a bağlanır.
Termal kaplıcalarına hayrandı:
Atatürk Termal kaplıcalarına hayran kalır. Buranın dünyaca ünlü bir merkez olması için hemen teşebbüse geçer. Kaplıcaları çalıştıran kişiden devralmak için Yalova’nın ileri gelenlerinden bir komisyon kurulur. Komisyon vasıtasıyla fiyat belirlenir. Fiyat belirlenirken eski işletmecinin mağdur olmamasına özen gösterilir ve kaplıcaları çalıştıran kişiye gerekli ödeme yapılır. Termal’in onarım ve ihyası için yetkili olarak Seyr-i Sefain Genel Müdürü Sadullah Güney atanır. Kısa sürede orman yolları açılır. Kaplıcalara yeni sıcak ve soğuk su boruları döşenir. Yeni su depoları yapılır. Termal Yalova arası yol düzenlenerek yolun iki tarafına çınar ağaçları dikilir. Sular ve suların yararlı olabileceği hastalıklar araştırılır.
Atatürk sayesinde Termal Dünyanın en güzel SAĞLIK, ŞİFA, DOĞA VE DİNLENME köşelerinden biri haline gelmiştir. Bu merkezin her taşında ATATÜRK’ün anısını görmek mümkündür.
Bahçe düzenlemesi için o dönem bu konuda en ünlü bahçıvan olan Pandeli Usta görevlendirilir. Pandeli Usta Termal’e kırk yıldan çok hizmet verir.
Pandeli Ustanın Atatürk’ ün yaklaşımları ile ilgili görüşleri;
– Çiçeğe çok meraklı idi. Bütün çiçekleri sever, kır çiçeklerini toplar, her gün yakasına bir papatya takardı. Kışın bile gelir ormanı dolaşırdı.
– Köylülerle, işçilerle ve askerlerle halkın geçimini, idarenin gidişini konuşmaktan hoşlanırdı.
– Dert dinlemekten ve herkese faydalı olmaktan zevk alır, her işi kendi gözü ile görürdü.
– Kibir diye bir şey bilmezdi.
– İnandığı işlerde emirleri açık ve kesin idi.
– Gönül almasını, teşvik etmesini, takdir etmesini bilirdi.
Termal için yapılan harcamalar bir vapur malzemesi olarak gösterilir. Alınan boruların ağırlığı çok fazla yekun tuttuğundan, Seyr-i Sefain Genel Müdürü Sadullah Güneyi teftiş eden maliye müfettişleri harcamaları usulsüz bularak Sadullah Beyin mahkemeye verilmesini teklif ederler. Atatürk müfettişleri Çankaya’ya çağırır, durumu tartışır.
Müfettişler:
“Paşam iyi olmuş. Sarfiyat yerinde kimse şahsi çıkarına çalışmamış. Yalnız mevzuata aykırı sarfiyat yapılmış” derler. Atatürk müfettişlere;
“Mevzuatla beraber yapılan esere ve işe de bakınız. Sizin görüşünüzle memleket kalkınmaz. Her işe bir kanun yapılamayacağına göre memleket için iyi şeyler durur. Memleket için çok iyi çalışanları kırmayalım” diyerek olayı tatlıya bağlar.
Atatürk’ün Yalova’ya olan yoğun ilgisinin nedenleri:
– Termal’in tabii güzellikleri ve şifalı suları.
– Bölgede örnek çiftlik yapmak için uygun alanların bulunması.
– Ulaşım bakımından merkezi bir yerde bulunması.
– Değişik yörelerden gelen göçmenlerin iskana tabi tutulmaları ve bunların bölgede karşılaştıkları zorluklar.
Atatürk’ün Yalova’daki faaliyetleri:
– Termal’i dünyaca ünlü bir sağlık merkezi haline getirme çalışmaları.
– Termal Atatürk Köşkü’nün yapılması.
– İstanbul’dan Yalova’ya her gün vapur işletilmesini başlattı.
– Yalova Termal Oteli.
– Sıtma ile mücadelenin başlatılması.
– Yerleşimi düzenlemesi.
– Çınarlı hıyaban, Yalova iskelesi kaplıca arasında 12350 metre uzunluğunda 10 metre genişliğinde her iki tarafı sık ağaçlıklı yol.
Atatürk’ün Yalova’da aldığı önemli kararlar:
– Türk tarihini islamiyetten çok önceye götürme çalışmaları, tarih devrimi Yalova’da filizlendi ve şekillendi.
– Türk Tarihinin Ana Hatları iki cilt olarak burada yapılan müzakereler sonucu şekillendi ve basıldı.
– Okullardaki tarih kitaplarını burada bizzat inceler ve yön verirdi. Atatürk’ün bu konudaki görüşleri şu cümle ile ifade edilmektedir: ”Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan, yapana sadık kalmazsa, değişmeyen hakikat insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır.”
– Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu Yalova’da yapılan çalışmalardan sonra kuruldu.
– Türk Demokrasi Tarihinde önemli bir adım olan Serbest Cumhuriyet Fırkası çalışmaları Yalova’da başlatıldı. Fethi Okyar Bey’i bu amaçla Yalova’da görevlendirdi.
– Teknik okulların kapatılmayarak çoğaltılacağına dair kararı Yalova’da aldı.
Termal Oteli’nin ilk konuğuydu:
Atatürk Yalova’ya son olarak 21/22 Ocak 1938 gecesi sabaha karşı geldi. Yeni yapılan Termal Oteli’nin ilk misafiri oldu. Amacı çok önem verdiği Yalova’da Termal’in dünyaca ünlü bir sağlık merkezi olmasıydı. 9 gün burada kaldı. İlk kaldığı gün hastalığı teşhis edildi.1 Şubat 1938′de bazı fabrikaları açmak üzere Bursa’ya gitti. Bu Atatürk’ün Yalova’dan son ayrılışı oldu…
Yalova da Atatürk’ün büyük ilgisi ve sevgisine layık bir gelişim içine girerek, eğitimli ve modern bir kent olarak bu günlere gelmiştir.
ATATÜRK YALOVA’DA
1) 21 AĞUSTOS 1929 – 28 AĞUSTOS 1929
2) 13 EYLÜL 1929 – 18 EYLÜL 1929
3) 08 ARALIK 1929 – 15 ARALIK 1929
4) 17 HAZİRAN 1930 – 20 HAZİRAN 1930
5) 30 HAZİRAN 1930 – 05 EYLÜL 1930
6) 22 TEMMUZ 1931 – 08 EYLÜL 1931
7) 16 TEMMUZ 1932 – 31 AĞUSTOS 1932
8) 14 TEMMUZ 1933 – 06 EYLÜK 1933
9) 02 MAYIS 1934 – 05 MAYIS 1934
10) 03 TEMMUZ 1934 – 07 TEMMUZ 1934
11) 20 TEMMUZ 1934 – 30 TEMMUZ 1934
12) 02 AĞUSTOS 1934 – 11 AĞUSTOS 1934
13) 23 MAYIS 1935 – 25 MAYIS 1935
14) 10 TEMMUZ 1935 – 15 TEMMUZ 1935
15) 10 AĞUSTOS 1936 – 16 AĞUSTOS 1936
16) 19 HAZİRAN 1937 – 26 HAZİRAN 1937
17) 03 EKİM 1937 – 03 EKİM 1937
18) 21 OCAK 1938 – 1 ŞUBAT 1938
Kaynak: Atatürk’ün Yurt Gezileri – Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (Mehmet ÖNDER)